جانان موسی‌زی: بحث بیطرفی افغانستان عملی نیست
جانان موسی‌زی، سفیر سابق افغانستان در پاکستان و چین، در مراسم نقد و بررسی کتاب «سیاست خارجی بیطرفی – چالش کشورهای آسیب‌پذیر» اثر دکتر نصیراحمد اندیشه گفت که سیاست غیرعملی بیطرفی شاید به از دست‌رفتن بیشتر اختیار و فرصت‌ها بیانجامد.
آقای موسی‌زی که چهارشنبه، ۷ عقرب ۱۳۹۹، در مرکز مطالعات استراتژیک افغانستان سخن می‌زد، افزود که سیاست بیطرفی افغانستان در دهۀ 40، 50 و 60 و پس از آن، براساس یک تحلیل و آگاهی دقیق استوار بود. این سیاست براساس شرایط، منافع و نیازهای افغانستان در سطح بین‌المللی مطرح شده بود و نظام‌های پس از آن، تعهد خود را به این سیاست حفظ کردند. سیاست بیطرفی افغانستان تا امروز در منازعات جهانی و منطقه‌یی حفظ شد.
به گفتۀ سفیر پیشین کابل در اسلام‌آباد، افغانستان در سه جنگ پاکستان و هند در سال‌های 1941، 1965 و 1971 بیطرفی خود را حفظ کرد؛ هرچند دلایل روشن و قوی وجود داشت که کابل به‌حمایت از هند وارد عمل شود؛ اما به رهبران اسلام‌آباد با صراحت و وضاحت اطمینان داده شد که ما در این جنگ‌ها دخیل نمی‌شویم.
او افزود: بعد از سقوط اتحاد جماهیر شوروی و ختم جنگ سرد و با روی کارآمدن مجاهدین- علی‌رغم مشکلات داخلی – افغانستان بی طرفی خود را در جنگ داخلی تاجیکستان، در جنگ عراق و ایران و در درگیری کلان هند و پاکستان حفظ کرد.
این دیپلومات پیشین ابراز داشت که حتا در پیمان امنیتی منعقدۀ سال 2014 میلادی، جانب افغانستان با صراحت تعهد خود را به بیطرفی در سیاست خارجی روشن ساخت. در پیمان امنیتی با صراحت گفته شد که افغانستان هرگز اجازه نمی‌دهد که از خاکش علیه کدام کشور همسایه و بیرونی استاده صورت گیرد. تعهد به بیطرفی در سال 2014 نوعی تداوم سیاست خارجی بی‌طرفانه افغانستان بود. این مسأله ریشه در رویکرد استقلال‌گرایانه و ملی افغانستان در سیاست خارجی و منطقه‌یی داشته است.
آقای موسی‌زی با اشاره به بستر و شرایط تاریخی بیطرفی خاطر نشان ساخت که بیطرفی خطر از دست‌رفتن اختیار افغانستان را به دنبال دارد. حکومت داکتر نجیب‌الله در سال 1991 سیاست مشی مصالحه ملی را اعلام کرد. در آن زمان، افغانستان به لحاظ داشتن نیروی هوایی و جنگ‌افزار در موقعیت برتری قرار داشت؛ اما داکتر نجیب به منظور گذار از جنگ و انتقال مسالمت‌آمیز سیاسی و رعایت اصل بیطرفی، حاضر بود از همه‌چیز بگذرد؛ اما متأسفانه چنین رویکردی نتیجه نداد.
وی تأکید کرد: نگرانی من این است که اگر بحث بیطرفی به‌گونۀ سطحی مطرح شود، شاید یک حس کاذب اطمینان برای شماری دست دهد که کشورهای مداخله‌گر منطقه دست از مداخله بر خواهند داشت؛ اما با تأسف گذشته و تاریخ نشان می‌دهد که چنین باوری اشتباه است.
سفیر پیشین افغانستان در بیجنگ گفت که سیاست خارجی ما در دو دهۀ اخیر ( دورۀ حکومت‌داری حامد کرزی و دکتر اشرف‌غنی) سیاست منطقه‌گرایی با درنظرداشت حفظ استقلال و حاکمیت ملی شاید بهترین روشن بوده باشد.
او ابراز داشت: در منطقه‌یی‌که افغانستان واقع است، شکاف‌های عمیقی وجود دارد. با درنظراشت ظهور چین، ظهور آسیای مرکزی و حضور قدرت‌های آسیای جنوبی(پاکستان و هند)، بحث بیطرفی افغانستان عملی نیست. بنابراین، سیاست غیرعملی بیطرفی شاید به از دست‌رفتن بیشتر اختیار و فرصت‌ها بیانجامد.
این برنامه با سخنرانی دکتر نصیر احمد اندیشه، سفیر و نماینده دایمی افغانستان در سازمان ملل؛ جنرال شیر محمد کریمی، لوی درستیز پیشین وزارت دفاع؛ دکتر جعفر مهدوی، عضو پیشین مجلس نمایندگان؛ و دکتر تیمور شاران، معین پیشین پالیسی و مسلکی ارگان‌های محلی همراه بود.
